We spreken met Dennis Damink, Hoofd Vastgoedbedrijf van gemeente Tilburg. Ook procesmanager Gabriël Bergmans – vanaf dag één betrokken bij het project – schuift aan. Evenals Magda Ooms, Manager Vastgoed bij Fontys en in die hoedanigheid verantwoordelijk voor de ontwikkeling en realisatie van het pand. Geen van het drietal neemt persoonlijk intrek in het gebouw waaraan het zo lang werkte. Damink: “Maar als gemeente blijven we verantwoordelijk voor het pand, dus we zullen er gelukkig nog vaak genoeg te vinden zijn.”
Nieuwbouw in de karakteristieke Spoorzone
Wie bekend is met de ontstaansgeschiedenis van de Tilburgse Spoorzone weet: oorspronkelijk zouden alle oude gebouwen plaatsmaken voor tal van nieuwe kantoren en woningen in een ‘nieuw stuk stad’. Maar de crisis sloeg toe en gooide roet in het eten. De nieuwe aanpak? Bestaande gebouwen in een nieuw jasje steken. "De redding van het gebied”, zo stelt Damink nu. “Want hierdoor is een hoop cultureel erfgoed behouden gebleven.” Alleen al vanwege het karakter dat bij dergelijke sloop verloren gaat, pleit hij voor zorgvuldigheid op dat gebied. “Zoiets is niet meer te herstellen. Dat was in dit geval eeuwig zonde geweest.”
Hij verwijst naar de LocHal, een van die oude gebouwen die van een nieuwe uitstraling werd voorzien. “Het heeft niet voor niets al vele prijzen gewonnen. Ook in het MindLabs-pand zie je die tweeledigheid nu terug. Nieuwe technologie is gecombineerd met het karakteristieke van de Spoorzone. Dat begint al bij het ledscherm dat aan de oude kraanbaan hangt. Aan het gebouw waar ooit wagons werden opgehesen prijkt nu een mooi stukje nieuwe techniek. Prachtig is dat.”
Hoe het ooit begon
Het is januari 2016 als de bouw van het nieuwe MindLabs-pand begint. Niet in fysieke zin overigens. Het is het moment dat Fontys voor het eerst concrete stappen onderneemt om een nieuwe, aparte locatie voor de opleiding journalistiek te vinden. Bergmans: “De toenmalige locatie was verouderd en voldeed niet meer. De opleiding wilde daarnaast graag letterlijk middenin de maatschappij staan, maar de huidige locatie aan de Professor Gimbrèrelaan is dat niet bepaald.” En dus wordt Bergmans benaderd om mee te denken over een nieuwe locatie voor de opleiding, en namens de onderwijsinstelling het procesmanagement van dit vraagstuk op zich te nemen. “Tegelijkertijd kwamen bij Fontys allerlei samenwerkingen op gang. Met Onderwijsgroep Tilburg, Tilburg University, DPG Media en later ook Zwijsen. Ze besloten tot een gezamenlijke nieuwe locatie. Maar hoe realiseer je zoiets?”
Gemeente Tilburg begreep het belang van die gezamenlijke conceptontwikkeling en stapte in, zo vult Damink aan. Een geschikte locatie vinden en een passend ontwerp ontwikkelen bleek echter geen sinecure. “Op de nieuwe locatie moesten onderwijs, onderzoek en ondernemerschap samenkomen om elkaar verder te inspireren en versterken. En dat in een ecosysteem voor zowel gevestigde namen als startende bedrijven. Die niet-alledaagse combinatie van samenwerkende partijen maakte de realisatie een interessante maar tevens complexe uitdaging. Toch concludeerden we al snel: de Spoorzone is erg geschikt als locatie. Onder meer omdat de nabijheid van het treinstation het schakelen voor studenten tussen verschillende onderwijsinstellingen makkelijk maakt. Je master op de ene plek volgen en een minor op een andere? Je zit binnen no-time in de trein. En ook voor het bedrijfsleven is de Spoorzone dé plek om te zijn.”
Iedere bewoner heeft een stem
In het proces dat volgt zijn Fontys en de gemeente ‘in the lead’. “Toch hebben we het heel nadrukkelijk samen met alle gebruikers gedaan”, vertelt Ooms. “Iedereen die tijdens het ontwerpproces al aan boord was, heeft meegedacht en suggesties mogen doen bij de architect en adviseurs. Dat maakt het een omvangrijke procedure, maar met een eindproduct waarin iedereen zich herkent.” Niet alleen het ontwerpproces is overigens vrij ingewikkeld gebleken. Ook de locatie zelf bracht de nodige uitdagingen met zich mee. Bergmans: “We kregen te maken met onder meer vervuiling in de grond en Chroom-6 op de oorspronkelijke spanten in het hart van de nieuwbouw. Daarnaast moesten we verkeersstromen in het spoorgebied omleiden. En ons houden aan specifieke eisen wat betreft geluidsbelasting vanwege de ligging aan het spoor in combinatie met de gedeeltelijke onderwijsfunctie van het gebouw. Dat was kort gezegd iedere keer weer opnieuw het wiel uitvinden.”
Het MindLabs-gebouw is op 30 januari opgeleverd. “Een spannende periode”, zo stelt Ooms. “Want nu dit unieke, enorme gebouw staat, is het wachten op het moment dat alle beoogde 1.200 mensen er aan het werk gaan.” Dat aantal personen zal overigens alleen tijdens piekmomenten zoals het begin van het collegejaar aanwezig zijn, zo nuanceert Damink de aantallen. Bergmans vult aan: “We verwachten dagelijks zo’n 500 studenten en 150 ondernemers en werknemers binnen, verspreid over de dag.” Fontys bouwde in eerste instantie vooral voor eigen doeleinden. De gemeente voor de andere partijen, die van hen vierkante meters gaan huren. Damink: “Het was eigenlijk niet de bedoeling dat wij deels eigenaar zouden worden van het pand. Wij hebben vooral maatschappelijk vastgoed zoals zwembaden, cultuurgebouwen, wijkcentra en eigen huisvesting in onze portefeuille. Ook in die zin is het MindLabs-pand dus uniek in zijn soort. Onze inmenging was het gevolg van een gebrek aan een investeerder en het belang dat we zagen van een goed gebouw voor het economisch ecosysteem in de Spoorzone. Inmiddels heeft onze keuze om de samenwerking tussen de verschillende partijen te stimuleren echter heel goed uitgepakt en zie je ook aan de genoemde bewonersaantallen dat er heel veel belangstelling is voor het pand. Dat is natuurlijk geweldig en stemt tevreden!”
Samenwerkingen door en in het pand
Ontluikende samenwerkingen die er zonder die keuze voor een gezamenlijke locatie jaren geleden niet geweest zouden zijn; de drie vinden het steeds opnieuw een bijzonder tafereel om te aanschouwen. Bergmans: “De partnerschappen die toentertijd zijn aangegaan en de hang naar een gezamenlijk onderkomen heeft al tot zoveel mooie initiatieven geleid. Zo heeft ROC Tilburg een opleiding tot content creator vormgegeven, waar de opleiding journalistiek mooi op aansluit. Een product van de verbinding die MindLabs legde.”
Ook in de laatste fase van het traject zagen ze naar eigen zeggen mooie dingen ontstaan. Bergmans: “Omdat sommige locaties elders al waren opgezegd maar de nieuwbouw nog niet klaar was, hebben een aantal MindLabs-partners samen een tijdelijk onderkomen gehuurd. Neem het voorbeeld van Zwijsen en Fontys. De uitgeverij zat ter overbrugging bij de kennisinstelling in huis”, aldus Bergmans. “In de nieuwbouw ontstaan ontmoetingen nóg spontaner en gemakkelijker. En dat is maar goed ook, want dat is een onmisbaar component in het realiseren van innovaties. Het sterkt ons dan ook in de overtuiging dat de locatie tot een hoop moois leiden zal.”
‘Wees welkom in het nieuwe MindLabs-pand’
Met eigen ogen zien wat het MindLabs-gebouw allemaal te bieden heeft? Hoe het bedrijfsleven en onderwijs er samen aan nieuwe concepten werken? En hoe een gezamenlijk pand de samenwerking bevordert? Ooms: “Iedereen is van harte welkom om eens binnen te lopen, via onze eigen voordeur of de interne ingang die in de LocHal is gecreëerd. Want dat is de droom; dat iedereen zich in het bruisend hart prettig en welkom voelt. Studenten, werkenden, maar ook de moeder en kind die net in de bibliotheek geweest zijn en vervolgens willen zien wat AI de wereld allemaal te bieden heeft.”
